Yarı Başkanlık Sistemi Nedir?

Yarı Başkanlık Sistemi, Başkanlık sistemiyle Parlamenter sistemin bir karışımıdır.

Yürütme gücü, tamamen halk tarafından seçilen devlet başkanı ile meclis güvenine sunulur. Hükümet başkanı da bu konuda Başkanla ortak yetkilere sahiptir. Fakat fiili olarak tüm kararlar yine Başkan’dan geçmektedir.

Yarı başkanlık sistemi, temel olarak Başkanlık sistemine daha yakındır. Fakat bazı özellikleri ile Parlamenter sistemi de andırmaktadır.

Yürütmeyi temsil yetkisi devlet başkanında olsa da, yürütme organı iki başlı olma özelliğine sahiptir. Çünkü bir yandan Cumhurbaşkanı, bir yandan ise Bakanlar kurulu ortak kararlar vermektedir. Bu yönüyle Parlamenter sisteme benzemektedir.

Yarı başkanlık sisteminde devlet başkanı, halk tarafından belirlenmektedir. Bakanlar kurulu, yürütme ve yasama organına karşı sorumludur. Bu sebeple kabineyi güvensizlik oyu ile beraber erken seçime götürebilme yetisine sahiptir. En bilinen örneği Fransa olmakla beraber; Ermenistan, Romanya, Rusya, Ukrayna, Suriye, Tunus, Mısır, Gürcistan, Senegal, Cezayir gibi ülkeler Yarı Başkanlık sistemiyle yönetilmektedir.

İlk olarak Fransa tarafından belirlenmiş olan bu sistem, daha sonrasında Rusya gibi tarafından da uygulamaya konmuştur. Fransa dışında bu sistemi benimseyen ülkelerin çoğunda tam bir demokrasi uygulandığını söylemek zordur. Risk taşıyan unsurlar barındırmasından dolayı yarı başkanlık sistemi çoğu ülke tarafından tercih edilmemektedir. Demokrasisi oturmamış ülkeler için uygun bir sistem sayılmaz.

Yarı başkanlık sisteminde, devleti temsil yetkisi, savaş veya barış kararı, tamamen Cumhurbaşkanının yetkisindedir. Cumhurbaşkanı genellikle başbakanı göreve atar. Başbakan, çoğunlukla düşük profillidir ve pek öne çıkmaz.

Yarı başkanlık sisteminin, parlamenter sistemden en önemli farkı, devlet başkanı seçimi ile parlamento seçimlerinin ayrı ayrı yapılmasıdır. Başkan seçildikten sonra ülkeyi milletvekili seçimlerine götürür ve daha sonra güvenoyu yapılır.

Seçilen Cumhurbaşkanı meclisten güvenoyu alamazsa, istifa etmek zorundadır! Bu yönüyle Başkanlık sisteminden ayrılır. Başkanlık sisteminde, seçilen başkan meclisten güven oyu almaz.

Adaylık konusunda ise, farklı partiler kurulur veya var olan partiler ortaya bir başkan sunar. Ülkemizde ise Yarı Başkanlık Sisteminden çok Başkanlık sistemi gündemde yerini korumaktadır. Parlamenter sistemden vazgeçilip başkanlık sistemine geçiş tartışmaları bir süredir devam etmektedir.

2014 yılından beri Cumhurbaşkanlığı yapan Recep Tayyip Erdoğan’ın, göreve geldiğinden beri, Türkiye’de fiili bir yarı başkanlık sistemi uygulandığı savunulan görüşler arasındadır.

Yarı başkanlık sistemiyle yönetilen ülkeler: (Tam liste)

– Fransa
– Gürcistan
– Rusya
– Senegal
– Tacikistan
– Kongo Cumhuriyeti
– Mısır
– BurkinaFaso
– Cezayir
– Cibuti
– Ermenistan
– Romanya
– Tayvan
– Tunus
– Sri Lanka
– Ukrayna
– Suriye